İşyeri Teftişinin Amacı
İçerik [gizle]- 1 İşyeri Teftişinin Amacı
- 2 İşyeri Teftişinin Etkileri
- 3 İşyeri Teftişinin İş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Etkisi
- 4 4857 Sayılı İş Kanununda İşyeri Teftişi
- 5 İşyeri Teftiş Denetim Sistemi
Ülkemizde iş teftişleri, işyerlerindeki çalışma ortamının sağlıklı ve güvenli olup olmadığını, önleyici çözümlerin alınıp alınmadığının tespiti varsa uygunsuzlukların giderilmesinin sağlanması amacıyla devlet tarafından teftiş olarak yapılmaktadır.
Globalleşen günümüz dünyasında devletler sosyal devlet olmanın da getirdiği sorumluluk ile çalışanların sosyal haklarını korumak için garantör olmakta bu konuda devletler sosyal devlet ilkesi gereği düzenleyici ve denetleyici faaliyetlerde bulunmaktadır. Bu denetleme ve düzenlemenin amacı, çalışma hayatını tanzim etmek ve çalışanların sosyal haklarını korumaktır.
İşyeri Teftişinin Etkileri
Son tahlilde çalışma hayatıyla ilgili yapılan düzenlemeler ve teftişler sadece bireysel anlamda çalışanlar ve işverenler ile ilgili değildir. Bu düzenlemeler aynı zamanda ekonomik kalkınma, toplumsal sağlık ve sosyal barış üzerinde de etkilidir. Bu amaçların gerçekleşmesi için uluslararası ölçekte birçok birlik oluşturulmuş ve yapılan anlaşmalar ile standartlar oluşturulmuş belirlenmiş ve bu standartların denetimleri üzerine çalışılmıştır.İşyeri Teftişinin İş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Etkisi
Çalışma kavramı, Sanayi Devrimi’nden önce yalnızca gündelik hayatın idamesi için bireylerin kendi başlarına gerçekleştirdiği eylem olarak ifade edilmekteydi. Fakat Sanayi Devrimi’nden sonra bu konuda kurumların oluşturulması ve bu kurumların düzenli olarak işçi çalıştırmaları “çalışma” kavramının da insan hayatına girmesini sağlamıştır.Bunun devamında ise çalışma hayatında istihdam edilen işçilerin hakları ve işverenlerin yükümlülükleri kavramları oluşmaya başlamıştır. Sendikaların talepleri ve devletlerin attığı adımlar günümüzdeki denetim mekanizmasının en ilkel hallerini oluşturmaktadır.
Çalışma hayatındaki düzenlemeler ve teftişler, globalleşme sürecinden önce reaktif şekilde yürütülerek genel olarak kazanın ya da meslek hastalığının gerçekleşmesinden sonra alınan tedbirler şeklinde olmaktaydı.
Günümüz dünyasında gelişen sosyal devlet anlayışı, kazaları yalnızca gerçekleştikten sonra değil gerçekleşmeden önce de ele alan yöntemlere yöneldi. Bu amaçla proaktif çalışmalar günümüz dünyasında giderek artmaya başladı. Uluslararası standartlar oluşturularak özellikle iş sağlığı ve güvenliği alanında önleyici çalışmalar standardize edildi.
Devletler hem bu eğitimleri verecek hem de bunları denetleyecek teşkilat yapılanmalarına yöneldi.
4857 Sayılı İş Kanununda İşyeri Teftişi
İş Kanununun çalışma hayatının denetlenmesine ilişkin 7’inci bölümünün başlığında “Çalışma Hayatının Denetimi ve Teftişi” terimi kullanılmış, müteakip maddelerle getirilen düzenlemelerle de yine teftiş ve denetim terimleri birlikte yer almıştır (m.91, m.92, m.93, m.95, m.96, m.97).İş Teftiş Tüzüğün 2. maddesinde ise teftiş, görmek, izlemek, incelemek, araştırmak ve önlemek anlamında kullanılmıştır (R.G., 28.8.1976, S. 16738).
Teftişin amacının çalışma mevzuatının iş yerlerinde uygulanmasının denetlenmesi, işçi ve işverenlere mevzuat hükümlerine uyma hususunda bilgi ve öğüt verilmesi ve mevzuattaki boşluk ve aksamaların giderilmesi için alınması gerekli önlemler hakkında görüş bildirilmesi olduğu Tüzüğün 10’uncu maddesinde belirtilerek iş denetiminin teftişin bir işlevi olduğu açıkça ifade edilmiştir.
Denetim, hem devlet daire ve teşkilatının, hem de özel hukuk hükümlerine göre kurulmuş kuruluşların ve iş yerlerinin kamu yararı açısından hukuka uygunluk denetimi yapılarak yetkili organlarca araştırılmasıdır.
İş yeri denetimi kavramı ise, çalışma ilişkilerinin iş yerlerinde iş mevzuatına uygun olarak yürüyüp yürümediğinin iş yeri denetimiyle görevli organlarca denetlenmesidir.
İş yerlerinin sadece idari denetim organlarınca denetlenmesi yeterli olmadığından, ayrıca bu ilişkilerin bağımsız yargı organlarınca da denetlenmesi zorunluluğu doğmuştur ki bu da daha geniş anlamda iş yeri denetimi kavramını oluşturmaktadır.
İşyeri Teftiş Denetim Sistemi
Ülkemizin 13.12.1950 tarihinde 5690 sayılı kanunla onayladığı Sanayi ve Ticarette İş Teftişi’ne İlişkin 81 sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi sanayi ve ticari iş yerlerinde bir iş denetim sistemi bulundurulmasını temel prensip olarak kabul etmiştir (R.G., 22.12.1950, S. 17689).İş yeri teftişleri dünyanın her yerinde sosyal devletin bir gereği olarak yerine getirilmektedir. Sosyal devlet anlayışı, hukuk devletlerinde bireylerin ve grupların, liberal ekonomi içinde sosyal hakları olan hayat ve sağlık koşullarında eşitliğin asgari düzeyinde sağlanmasını temel amaç olarak ele alan bir devlet anlayışıdır. Bu görevini devletin desteği ve belirlediği fon sistemi ile ülke çapında gerçekleştirilen örgütlenmeler vasıtasıyla yapar.
Özellikle yoksulluk durumuna karşı, bireylerin eğitim, barınma, gıda ve benzeri ihtiyaçlarını karşılamak, sosyal adaletin sağlanması için son derece önemlidir.
İş hukuku kuralları ve normları tarafların takdirine bırakılmayacak derecede önemlidir ve bu sebepten kamusal yoldan denetlenmesi elzemdir.
KAYNAKLAR
[1] Kayalıdere, G. ve Şahin, H. “Sosyal Devlet Anlayışı Çerçevesinde Türkiye’de Sosyal Koruma Harcamalarının Gelişimi ve Yoksulluk”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl:2, Cilt:2, S.:2. s.57-75, 2014.
[2] Mollamahmutoğlu, H. İş Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 2004.
